Şarj Dinamosu (Alternatör) Nedir? Ne İşe Yarar?
Otomobillerin oto parçaları kısımlarından elektrik ihtiyacını karşılamak için iki adet güç kaynağı bulunur. Bunların birisi bilindiği üzere akü, bir diğeri ise oto parçaları içerisinden şarj dinamosudur. Araçların elektrik santrali olan bu parçayı inceleyelim.
Şarj Dinamosu Nasıl Çalışır?
Şarj dinamosu aracın çalışma gücüyle elektrik üreten bir jeneratördür. Yapı itibariyle klasik elektrik motoruna benzemektedir. Elektrik enerjisini mekanik enerjiye çeviren bir elektrik motoru işlevini ters olarak gerçekleştirecek şekilde dizayn edilmiş ve döner kısmı motor kayışına bağlanmıştır.
Motorun hareketiyle döndürülen şarj dinamosu, elektrik motorunun yaptığı işin tam tersini yaparak mekanik enerjisini elektrik enerjisine çevirmeye başlar. Bilinenin aksine şarj dinamosunun hareket gücü tekerlerden değil motor kayışından aldığı için akünün şarj edilmesi için tekerlerin dönmesine ihtiyaç yoktur.
Çalışma gücünü direkt motor kayışından alan şarj dinamosu, motorun devir sayısıyla orantılı olarak güç üretmektedir. Yüksek devirlerde ürettiği aşırı elektriğin devrelere zarar vermesi için konjektör kullanılır ve üretilen elektrik ne kadar yüksek olursa olsun araca stabil voltajda iletilir.
Şarj Dinamosu Ne İşe Yarar?
Otomobiller kontak kapalıyken elektrik ihtiyaçlarını aküden, araç çalışıyorken ki elektrik ihtiyacını şarj dinamosundan sağlamaktadır. Şarj dinamosunun bir diğer görevi ise aküyü şarj etmektir. Seyir halinde tamamen doldurulan akünün şarj devresi kesilir ve şarj dinamosu sadece araç için gerekli elektriği üretmekle görevlendirilir.
Şarj Dinamosu (Alternatör) Arızaları Nelerdir?
Aracın elektrik sisteminde yaşanan aksaklığın sebebi şarj dinamosu olabilir. Bu aksaklıklar farların yeteri kadar yanmaması, klimanın açılmasıyla farların şiddetinin düşmesi, marş süresinin uzaması, aydınlatma sisteminde elektrik dalgalanması yaşanması olabilmektedir. Olası sebepler şunlardır:
Şarj Dinamosu Kömürü: Elektrik motorlarının çalışma prensibine sahip olan şarj dinamosu içerisinde iletken karbon fırça barındırmaktadır. Kömür olarak da bilinen bu fırçanın deforme olması dinamonun işlevini yitirmesine sebep olmaktadır. Fırça değişimiyle dinamo tekrar kullanılabilir.
Diyotlar: Üretilen akımın tek yönlü iletilmesini sağlayan diyotların arızalanması, aküden dinamoya elektrik aktarılmasına ve akünün azalmasına sebep olup elektrik devresinin aksamasına sebep olmaktadır.
Konjektör: Devir sayısının artmasıyla dinamonun ürettiği akımda artmaktadır. Yüksek devirlerde elektrik devresinin zarar görmemesi için üretilen akımı stabil şekilde aktarmak için konjektörler kullanılır. Olası arızada araca aktarılacak aşırı akım sebebiyle elektronik ekipmanlar zarar görebilmektedir.
Şarj Dinamosu Kayışı: Şarj dinamosu çalışma gücünü kayış vasıtasıyla motordan almaktadır. Bu kayışta meydana gelecek gevşeme, yıpranma, konum sapması, dinamonun verimsiz çalışmasına ve gerekli akımın üretilememesine sebep olmaktadır.
Bağlantılar: Bağlantı noktalarında ısı etkisiyle oluşacak gevşeme ve sıvı etkisiyle oluşacak oksitlenmeler akım iletimini engelleyerek akünün şarj olmasına engel olabilmektedir.
Akü: Elektrik devresindeki problemin tek sebebi şarj dinamosu olmayabilir. Olası elektrik arızasında ilk olarak akünün kontrol edilmesi gerekmektedir. Ömrünü yitiren, bakımsız kullanılan aküler de şarj dinamosu arızasıyla benzer belirtiler gösterebilmektedir.
Bir önceki yazımız olan Marş Motoru Nedir? Nasıl Çalışır ve Görevi Nedir? başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.
